Dzieje wykute w kamieniu. Szybenik – historyczna perła Dalmacji

To miasto, które wielbiciele zwiedzania i wąskich, brukowanych uliczek, otoczonych niewysokimi, kamiennymi domami z miejsca pokochają. Szybenik "chronią" aż cztery twierdze. Znajdują się tu także 24 kościoły, budowane już od czasów średniowiecza. Co istotne dla tych, którzy nie lubią tłumów, miasto jest zdecydowanie mniej popularne od Dubrownika czy Splitu, ale nie odbiega od nich ani urodą, ani atrakcyjnością zabytków. Dwa z nich znajdują się na liście materialnego dziedzictwa UNESCO. To katedra św. Jakuba i twierdza św. Mikołaja.

Starówka made in Chroatia

Mieszkańcy Szybenika są dumni z historii swojego miasta. Twierdzą, że nie zostało ono założone przez Rzymian, ale przez rdzennych Chorwatów, co potwierdzają archeologiczne wykopaliska. Szybenik często nazywany jest miastem króla Piotra Krzesimira IV Wielkiego, który bawił na tutejszym zamku. Jego pomnik można podziwiać na jednym z miejskich placów.

Prawa miejskie Szybenik zyskał ok. 200 lat od momentu powstania. A na wyglądzie miasta zaważyli wszyscy kolejni "zarządzający", a więc Republika Wenecka, Habsburgowie, Królestwo Jugosławii, faszystowskie Włochy oraz Niemcy. Wpływy kolejnych władz są widoczne w architekturze, kształcie ulic, placów, urokliwych wąskich przesmyków oraz budowli.

Tutejsza starówka to miejsce wprost wymarzone na romantyczne spacery. Niewysokie kamienice rzucają cień na wąskie, kamieniste ścieżki i drogi. Różnica poziomów – miasto położone jest na wzgórzu – sprawia, że musimy liczyć się z koniecznością częstego wspinania się na schody i stopnie, zabezpieczone kamiennymi balustradami wyposażonymi w wyrzeźbione ze smakiem tralki. Domy budzą zachwyt delikatnymi dekorami architektonicznymi przy balkonach, framugach okien i pod dachami. Ręcznie wykonane płaskorzeźby dodają uroku elewacjom, ozdobionym dodatkowo licznymi donicami z egzotycznymi, pięknie pachnącymi kwiatami.

Tu potrafią się bronić

Średniowieczne zapiski potwierdzają istnienie ufortyfikowanego wzgórza. Chorwaci długo stawiali opór Wenecjanom. Przez pewien czas w Szybeniku przebywali też templariusze (część tutejszych kościołów to ich dzieło). Co więcej, Szybenik dwukrotnie przeciwstawiał się najeżdżającym te tereny Turkom. Po dziś dzień nazywany jest miastem czterech twierdz.

Górujące nad Szybenikiem, pozwalają spojrzeć na okolicę z góry. Warto zacząć od idealnego punktu widokowego: twierdzy św. Michała, która – choć straciła swój warowny charakter – jest miejscem wyjątkowym. To tutaj prawdopodobnie zamieszkał król Krzesimir. A dziś, po rewitalizacji stała się amfiteatrem z malowniczo położoną sceną letnią, oferującą koncerty, spektakle i liczne atrakcje, oraz widownią na 1077 miejsc. Z pewnością warto zobaczyć gigantyczne cysterny na wodę (na 200 i 150 tys. l), które miały zabezpieczać zapotrzebowanie przebywających tam żołnierzy, i to przez cały rok.

Warto zajrzeć także na mniejszą twierdzę Barone, z wystawą wykorzystującą technologię AR (rozszerzonej rzeczywistości). Dzięki specjalnym okularom można choć na chwilę przenieść się w czasy świetności tej XVII-wiecznej budowli.

Najwyżej położona (115 m n.p.m.) twierdza św. Ivana jest dostępna dla zwiedzających od tego roku. Warowny szlak Szybenika warto zaś zakończyć twierdzą św. Mikołaja, jednym z dwóch obiektów znajdujących się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Wyposażona w 32 armaty forteca została zbudowana w XVI w. dla ochrony przed atakami z morza. Zbudowano ją u ujścia kanału św. Antoniego do Adriatyku. Uchodzi za najbardziej trwały, a przez to najcenniejszy i najlepiej zachowany przykład architektury obronnej w całej Dalmacji. Zaprojektował ją pochodzący z Wenecji budowniczy, Michele Sanmicheli. Posadowiono ją na kamiennych fundamentach, a mury wykonano z cegieł, które były bardziej odporne na uderzenia kul.

Sercem szybenickiej starówki jest plac Republiki Chorwacji, miejski salon bogaty w miejsca towarzyskich spotkań. Obrzeże placu zajmuje renesansowy ratusz z 9 arkadami na parterze i 10 kolumnami, połączonymi kamienną balustradą na pierwszym piętrze. To najdoskonalszy zabytek świecki doby renesansu w Szybeniku. Warto przyjrzeć się także pałacowi biskupiemu, pałacowi książęcemu, loggii i wielu innym interesującym budynkom. Wyruszcie też na fotograficzne łowy, wspaniałe dekoracje architektoniczne czekają, by je odkryć.

Szlakiem 24 kościołów

Tuż obok placu znajduje się najcenniejszy chorwacki zabytek sakralny: katedra św. Jakuba, budowana od 1431 do 1555 r. W całości wykonana z kamienia i bez zaprawy (wapienne kamienie wycinano tak, by się zazębiały, a po latach, za sprawą czynników erozyjnych, połączyły ze sobą na stałe). W tej chwili katedra jest kamiennym monolitem, pięknie zdobionym, o idealnej, trójnawowej bryle i wspaniałym położeniu wzdłuż wybrzeża kanału.

Jej budowa trwała ponad 100 lat. W tym czasie zmieniła się epoka i style architektoniczne. Cała budowla to przenikające się elementy średniowieczne i nowożytne, skrzyżowanie gotyku z renesansem. Portalu głównego strzegą dwa kamienne lwy, a monolit zdobią figury 12 apostołów, kamienna rozeta i pas 71 rzeźb głów ludzkich. To utrwalone w kamieniu wizerunki mieszkańców Szybenika z czasów budowy kościoła.

Równie monumentalne i zachwycające jest wnętrze świątyni. Warto zajrzeć do środka i zachwycić się m.in. kamienną chrzcielnicą i detalami architektonicznymi wnętrza.

To niejedyna budowla sakralna warta obejrzenia. Na starówce można podziwiać m.in. XVII-wieczny kościół Ducha Świętego, zbudowany w miejscu romańskiej świątyni, która spłonęła w XV w., oraz kościół św. Jana z kwadratową wysoką dzwonnicą i nieco poszarzałą kamienną elewacją. Swojej funkcji wyznaniowej nie spełnia już jeden z najstarszych kościołów Szybenika, kościół św. Chryzogona (sv. Krševana) — najprawdopodobniej najstarszy zachowany obiekt sakralny w mieście. W tej chwili znajduje się w nim galeria. Za najstarszą budowlę sakralną uchodzi kościół św. Michała. Pierwsza świątynia istniała w tym miejscu już w VII w., a obecna, romańska, została zbudowana w XII stuleciu.

Szybenik był również miejscem, w którym funkcjonowały liczne klasztory. Kościół św. Łucji to pozostałość klasztoru Benedyktynek z XVII w. Niewiele różni się od sąsiadujących kamienic. Z kolei kościół św. Wawrzyńca imponuje średniowiecznym ogrodem klasztornym, któremu świetność przywrócono w 2007 r. Jeśli chcecie zobaczyć rzędy kolorowych tymianków o liściach czerwonawych, szarych, jasno- i ciemnozielonych oraz piękne róże, powinniście tam zajrzeć. Atrakcją ogrodu są także rosnące w szczelinach murów kapary.

Lunch, plaża i filmowa sceneria

Kompaktowa starówka oferuje turystom sporo regionalnych potraw w licznych knajpkach i restauracjach. Najlepsze znajdują się przy bulwarze. Nadmorski deptak zwany jest tutaj Riva. Szybenik powinni wybrać także wielbiciele serialu będącego adaptacją sagi George'a R.R. Martina, bo właśnie to miasto odgrywało rolę Braavos z Żelaznym Bankiem oraz Domem Czerni i Bieli.

A gdy znudzi wam się już tropienie plenerów filmowych, powinniście zajrzeć na miejskie i podmiejskie plaże. Najbliżej starówki znajdziecie żwirową Banij z pięknym widokiem na historyczną część miasta. Plaża jest w pełni wyposażona (leżaki, parasole) i wyróżniona znakiem Błękitnej Flagi, międzynarodowym ekoznakiem jakości. Ci, którzy wolą czuć piasek pod stopami, powinni zajrzeć do położonej niedaleko miasta Solaris, wielokrotnie wygrywającej w rankingach na najpiękniejszą plażę Chorwacji. Mieszkańcy Szybenika wybierają Jadriję, plażę doskonale skomunikowaną z miastem.

Jeśli do Szybenika traficie z dziećmi, warto pokazać im miejskie akwarium. W typowo dalmackim domu na starówce, obok katedry św. Józefa na 200 m kw. znajdziecie 20 akwariów z tropikalnymi rybami i roślinami morskimi. A jeśli kochacie adrenalinę, szybenicki most czeka na śmiałków, którzy z wysokości 40 m odważą się skoczyć na bungee.

Urokliwa starówka oraz mniejsza liczba turystów niż w największych atrakcjach Chorwacji sprawia, że Szybenik jest lokalizacją wartą rozważenia podczas naszych zagranicznych wypadów. Możecie wpaść tu na jeden dzień lub skorzystać z licznych apartamentów lub hoteli i spędzić tu całe wakacje. Poczujecie zapach prawdziwej historii, chłód kamiennych dróg, schodów i budowli. A na deser odpoczniecie na mniej zatłoczonych plażach Adriatyku.